#19 Doświadczenie nie-ja, czyli paradoks światła w lodówce

To jest drugi z kolei wpis nt. zjawiska minimalnego doświadczenia fenomenalnego ("czystej świadomości") na podstawie prac neurofilozofa prof. Thomasa Metzingera. Czy istnieje coś takiego, jak esencja świadomości? Jeśli zanalizujemy świadome doświadczenie i wyodrębnimy jego składowe (Metzinger jest w tym dobry), to które jego cechy są warunkiem koniecznym zaistnienia tego zjawiska? Czy będąc świadomym, trzeba mieć perspektywę pierwszoosobową? Czy będąc świadomym, trzeba mieć jaźń? Czy świadomość musi zawierać jakieś obiekty intencjonalne - myśli, uczucia, qualia sensomotoryczne?

W tym wpisie spróbuję przedstawić, czym zjawisko czystej świadomości raczej nie jest, chociaż wydaje się tym być. Na końcu przedstawię wstępnie dwie propozycje, czym wg Metzingera może ono rzeczywiście być.

Jak wynika z poprzedniego wpisu, dobrym kierunkiem poszukiwań czystej świadomości jest praktyka medytacji. W poniższym wykładzie Metzinger powołuje się na doświadczenia osób medytujących, które relacjonują, że w bardzo głębokiej medytacji zanika ich jaźń; a samemu doświadczeniu często przypisują status atemporalności (poza czasem) czy amiejscowości (poza przestrzenią).

Ale czy naprawdę można doświadczyć zaniku swojego "ja" w pełnym zakresie? Prof. Metzinger wskazuje, że zachodzi tu pewien paradoks, który można sformułować następująco:

Jeżeli cię tam nie było, to skąd wiesz, co się działo?
Jeżeli było to poza czasem, to skąd wiesz, ile to trwało?
Jeżeli działo się poza przestrzenią, to skąd wiesz, gdzie się działo?

Jego odpowiedź brzmi: to, czego doświadczają medytatorzy, prawdopodobnie nie jest czystą świadomością per se, ale jest to doświadczenie, gdzie jaźń  i perspektywa w swoich minimalnych wersjach mieszają się z minimalnym doświadczeniem. Nie da się zbadać zjawiska minimalnego fenomenalnego doświadczenia (MPE) z perspektywy 1. os., ponieważ samo pojawienie się perspektywy powoduje, że MPE przestaje być minimalne.

MPP +MPS+MPE

(minimal phenomenal perspectivalness+minimal phenomenal selfhood+minimal phenomenal experience)


Jednak sam filozof nie daje za wygraną i uważa, że mimo to istnieje coś takiego, jak esencja świadomości. Pokazuje dwóch możliwych kandydatów - stany, w których może występować zjawisko czystej świadomości:

- "Lucid dreamless sleep",

- Jego autorski "model-ARAS".

Jednak na ten temat napiszę już w osobnym wpisie.



Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

#54 Najtrafniejsza prawda o umyśle?

Kiedyś Richard Feynman postawił następujący eksperyment myślowy: Gdyby w wyniku jakiejś globalnej katastrofy przepadła cała wiedza, którą wypracowała ludzkość, ale mógłbyś przekazać następnym pokoleniom jedno zdanie - jaką informację powinno zawierać, żeby jak najtrafniej oddawało cały utracony dorobek? Feynman odpowiedział: "Materia jest zbudowana z atomów." Ponieważ z tego jednego zdania można wyprowadzić większość podstawowych gałęzi współczesnej nauki: termodynamikę (zderzające się atomy), elektromagnetyzm (odpychające/przyciągające się elektrony i protony), elektrotechnikę, chemię, itd... Wyobraźmy sobie analogiczny eksperyment w dziedzinie filozofii umysłu. Co mógłby przekazać kognitywista ocalałej populacji? Nie wiem, natomiast moje głosy podpowiadają mi, że mogłoby to być coś stylu: "W umyśle nie ma żadnych absolutów, są tylko mniej lub bardziej wydeptane ścieżki neuronowe".  Mam na myśli to, że presja selekcyjna w środowisku mózgu wyłoniła, kosztem innych,
Czytaj więcej

#48 Ken Wilber, One Taste - ulubione fragmenty

Transformative vs. translative spirituality In a series of books, I have tried to show that religion itself has always performed two very important, but very different, functions.  One, it acts as a way of creating meaning for the separate self: it offers myths and stories and tales and narratives and rituals and revivals that, taken together, help the separate self make sense of, and endure, the slings and arrows of outrageous fortune.  This function of religion does not usually or necessarily change the level of consciousness in a person; it does not deliver radical transformation.  Nor does it deliver a shattering liberation from the separate self altogether. Rather, it consoles the self, fortifies the self, defends the self, promotes the self.  As long as the separate self believes the myths, performs the rituals, mouths the prayers, or embraces the dogma, then the self, it is fervently believed, will be “saved”—either now in the glory of being God-saved or Goddess-favored, or in a
Czytaj więcej

#53 Ślepcy i słoń - ulubione fragmenty

 AWAKENING HYPOTHESIS Have you ever carefully investigated exactly what happens when you wake up in the morning? What is the very first conscious experience, in the first fraction of a second, before you even remember who you are and what you will do today? I have found that part of the phenomenology of waking from dreamless deep sleep is a primordial sense of confidence that perceptual states will very soon occur, that one is now “open to the world” and knows about one’s epistemic capacity, and also that one can (and very soon will) know where one is, what time it is, and so on. In a few milliseconds, one will also know who one is: Phenomenologically, the gradual transition from unconsciousness to the wake state is characterized by another subtle and intuitive presentiment, something that one might perhaps term a phenomenal “foreshadowing of selfhood.” This is an expectation not merely of knowledge, but of egoic self-knowledge—but before it actually manifests.  Waking up involves an
Czytaj więcej